De rattenvangers van Flevoland doen goede zaken

ZEEWOLDE – In Flevoland vingen de muskusrattenvangers van Waterschap Zuiderzeeland vorig jaar meer muskusratten dan in 2019. Landelijk was er juist een daling in het aantal vangsten te zien. In cijfers: de daling op landelijke schaal bedroeg 5%, terwijl in Flevoland juist 30% meer werd gevangen. Waar komt dat ‘succes’ vandaan? Willem Jacobs, van beroep muskusrattenbeheerder in dienst van het Waterschap Zuiderzeeland, weet er meer van en doet graag zijn verhaal.

Willem Jacobs, woonachtig in Hierden, groeide op in een familie die verknocht is aan het buitenleven, de jacht en alles wat daar bij hoort. Na een beroepsopleiding kwam hij in ‘de metaal’ terecht, maar daar lag z’n hart niet. “Dat was achteraf niet de juiste keuze, maar ja, zo ging dat in die tijd, hè?” Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, en zo solliciteerde Willem meermalen naar het vak van rattenvanger, bij verschillende waterschappen. “Maar ja, wat moet iemand met een achtergrond als metaalbewerker beginnen tegenover een jonge hond uit de bosbouw, bijvoorbeeld? Het wilde niet lukken.” Tot hij, met enige hulp, een brief postte met een heel persoonlijke uitleg over z’n passie en beweegredenen. “Dát sloeg aan, en zo ben ik nu alweer een jaar of 18 tóch op m’n plek als rattenvanger. Dat buitenleven, ik doe niks liever!”

De muskusrat komt van nature niet voor in Nederland, maar is door menselijk handelen hier beland. Geïmporteerd, zou je kunnen zeggen. Dat betekent dat muskusratten hier geen natuurlijke vijanden hebben. Dat is meestal geen goed teken, want ze kunnen zich dan ongebreideld vermenigvuldigen. Om een indruk te geven: met gemiddeld drie nesten per jaar en snel bereik van volwassenheid kan één rattenpaar in vijf jaar tijd uitgroeien tot een populatie van 20.000 exemplaren! De dieren worden bestreden omdat ze schade brengen aan waterkeringen en oevers. Ze graven holen en gangen in dijken, maken nesten met uitgebreide ondergrondse gangenstelsels, en veroorzaken zo verzakkingen in dijken en kades. In het ergste geval kan een dijk of kade doorbreken en een polder onder water lopen.

Hoe gaat die bestrijding precies in z’n werk? Jacobs: “De aantallen zoveel mogelijk terugdringen, dat is ons werk, maar we doen er wel alles aan om die beesten niet te laten lijden.” Hij legt heel precies uit dat vallen en klemmen daartoe de beste gereedschappen zijn. “Zo’n nest van muskusratten, dat noemen wij een ‘bouw’. De ingang van de bouw ligt onder water. Dat heet een waterslot. Vandaar graven ze een pijp naar binnen, richting de leefruimte. Een bouw kan meerdere ruimtes hebben met jongen en heel wat meters breed zijn. Wil je effectief bestrijden, dan moet je dus, als je ze eenmaal op het spoor bent, op een slimme manier klemmen zetten bij zo’n ingang. Dan pak je ze bij de bron, én ze zijn meteen dood.”

En hoe zat het nu met dat succes in 2020? “Jaa, dat kwam doordat we in 2019 eigenlijk een beetje achter de feiten aanliepen, onder andere door tijdelijk personeelstekort. Een inhaalslag was dus wel nodig.” En hij lacht: “We deden een wedje, en ik zat met mijn voorspelling van 3600 ratten ‘krankjorum’ hoog’, volgens collega’s. Maar het werden er dik 4000, en ik won de taart! Geintje natuurlijk, maar wel heel leuk.” En de prognose voor 2021? “Kijk, dat zal je nou vreemd vinden, maar in, misschien wel zelfs dóór de coronatijd, vangen we meer ratten dan normaal. Dat komt, mensen gaan meer aan de wandel in de natuur, zien wat, vermoeden wat, en bellen ons. Dat leidt niet altijd ergens toe, maar vaak ook wel. Reken maar uit… Al met al hou ik het op 2525 in 2021. Makkelijk te onthouden, die songtitel, weet je wel…”