Zeewolde 40 jaar (deel 16): Het eenzame eerste graf op de begraafplaats

In de Groenewoudsetocht, een afwateringskanaal door de tegenwoordige Stille Kern, werd op 24 augustus 1983 het stoffelijk overschot gevonden van de 23-jarige Birgit Velt, die als heroïneprostituée werkzaam was in Amsterdam. Niet ver van die plek werd een klein jaar later, op 25 juli 1984, het eveneens in folie verpakte naakte lichaam van de nog slechts 21-jarige Gerda Merchel aangetroffen. Ook zij was verslaafd aan heroïne en werkte als prostituée in de hoofdstad.

“Ik zag een jutezak en dacht eerst dat ze een hond verdronken hadden”, vertelde de oud-jachtopziener Johan van de Kaa (1934-2023) in het in 2022 verschenen ‘Alleen maar zand en riet’. Hij deed in beide gevallen de macabere ontdekking. “Maar op een gegeven moment kwam ik tot de conclusie dat het een vrouwfiguur was. Ik belde de politie en die loste het op. Na zo’n vondst ga je naar huis, ik nam een glas cognac en dan was ik er weer. Maar toen ik een tijdje later wéér een lijk vond, werd het een beetje gekker.”

Bekentenis

Dat de politie de zaak oploste, was niet (helemaal) waar. Omdat er gevreesd werd voor nog meer moorden, loofde justitie 25.000 gulden uit voor de gouden tip. Na een half jaar dachten de Amsterdamse moordbrigade en het recherchebijstandsteam Gelderland de dader gevonden te hebben. Begin februari 1985 meldden zij dat een Almeerder beide moorden had bekend. Het ging om de 27-jarige Paul Spruit, die een gevangenisstraf uitzat van vijf jaar vanwege de moord op zijn stiefvader. Voor de fatale daad waren liefst 38 messteken gebruikt.

Rechercheurs ondervroegen Spruit tijdens zijn gevangenschap over de beide moorden in Zeewolde. De Almeerder was dit op een gegeven moment spuugzat en bekende ze allebei te hebben gepleegd. Tien dagen later trok hij de bekentenis in. Eenmaal weer op vrije voeten raakte Spruit betrokken bij een roofoverval, waarbij twee dodelijke slachtoffers vielen. Opnieuw moest hij zes jaar de cel in. Daar leerde hij Peter R. de Vries kennen, die in 1994 zijn boek ‘Een moord eist meer levens’ aan hem en zijn eveneens criminele vader Gerard (1922-1989) wijdde. Spruit beterde zijn leven. Anno 2024 verzorgt de inmiddels 66-jarige gastlessen op scholen om jongeren te waarschuwen niet een leven te gaan leiden als waartoe hij jarenlang was veroordeeld. Spruit moet naar eigen zeggen bijvoorbeeld niets (meer) hebben van het dragen van een mes. Als je ‘m niet op zak hebt, kun je ‘m immers ook niet gebruiken…

Eenzaam graf

Gerda Merchel werd begraven op de zojuist in gebruik genomen Algemene Begraafplaats aan de Dasselaarweg. Haar familie wilde niet eens aanwezig zijn bij de begrafenis, deze werd slechts bijgewoond door enkele politieagenten. Het graf bevond zich op één grote grasvlakte, het was dan ook het eerste op de nieuwe begraafplaats.

Gerda kwam er heel eenzaam te liggen. Na enige tijd kreeg ze gezelschap van Erik den Boer (1967-1983), die met zijn bromfiets verongelukte en er herbegraven werd. Gerda’s graf werd decennialang slecht onderhouden, maar dankzij de Stichting Terebinth en de gemeente Zeewolde kwam daar onlangs verandering in. Het graf werd met 36 andere graven aangemerkt als cultuurhistorisch belangrijk en kreeg een mooie steen. Hierop staat de tekst te lezen: “Wie brak jouw kleine hart / Kleurde je ogen zwart / Wie brak jouw vleugels / In de vreugde van hun vlucht? / Rust zacht lieve Gerda.” Want wat wel heel wrang en onbevredigend bleef: de twee moorden werden nooit opgelost…